<p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">?</span>悼亡詩(shī)三首</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">?作者·潘岳·西晉</p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">其一</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">荏苒冬春謝,寒暑忽流易。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">之子歸窮泉,重壤永幽隔。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">私懷誰克從,淹留亦何益。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">僶俛恭朝命,回心反初役。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">望廬思其人,入室想所歷。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">幃屏無髣髴,翰墨有余跡。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">流芳未及歇,遺掛猶在壁。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">悵怳如或存,回惶忡驚惕。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">如彼翰林鳥,雙棲一朝只。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">如彼游川魚,比目中路析。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">春風(fēng)緣隟來,晨霤承檐滴。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">寢息何時(shí)忘,沉憂日盈積。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">庶幾有時(shí)衰,莊缶猶可擊。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">其二</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">皎皎窗中月,照我室南端。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">清商應(yīng)秋至,溽暑隨節(jié)闌。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">凜凜涼風(fēng)升,始覺夏衾單。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">豈曰無重纊,誰與同歲寒。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">歲寒無與同,朗月何朧朧。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">展轉(zhuǎn)盻枕席,長(zhǎng)簟竟床空。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">床空委清塵,室虛來悲風(fēng)。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">獨(dú)無李氏靈,髣髴覩爾容。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">撫衿長(zhǎng)嘆息,不覺涕沾胸。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">沾胸安能已,悲懷從中起。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">寢興目存形,遺音猶在耳。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">上慚東門吳,下愧蒙莊子。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">賦詩(shī)欲言志,此志難具紀(jì)。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">命也可奈何,長(zhǎng)戚自令鄙。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">其三</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">曜靈運(yùn)天機(jī),四節(jié)代遷逝。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">凄凄朝露凝,烈烈夕風(fēng)厲。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">奈何悼淑儷,儀容永潛翳。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">念此如昨日,誰知已卒歲。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">改服從朝政,哀心寄私制。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">茵幬張故房,朔望臨爾祭。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">爾祭詎幾時(shí),朔望忽復(fù)盡。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">衾裳一毀撤,千載不復(fù)引。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">亹亹朞月周,戚戚彌相愍。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">悲懷感物來,泣涕應(yīng)情隕。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">駕言陟東阜,望墳思紆軫。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">徘徊墟墓間,欲去復(fù)不忍。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">徘徊不忍去,徙倚步踟躕。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">落葉委埏側(cè),枯荄帶墳隅。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">孤魂獨(dú)煢煢,安知靈與無。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">投心遵朝命,揮涕強(qiáng)就車。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(176, 79, 187);">誰謂帝宮遠(yuǎn),路極悲有余。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">一、簡(jiǎn)析</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">情感脈絡(luò)?:三首詩(shī)分別從睹物思人(其一)、生死永隔(其二)、祭奠追憶(其三)層層遞進(jìn),形成完整悼亡敘事?。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">歷史地位?:此組詩(shī)確立“悼亡”詩(shī)題范式,后世元稹、蘇軾、等均受其影響?。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">二、品讀</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">潘岳的《悼亡詩(shī)三首》是中國(guó)文學(xué)史上最早以“悼亡”為題專為亡妻而作的組詩(shī),開創(chuàng)了悼亡詩(shī)的范式?。這三首詩(shī)創(chuàng)作于西晉元康八年(298年),時(shí)值潘岳妻子楊氏去世周年之際,詩(shī)中通過“望廬思其人,入室想所歷”的日常細(xì)節(jié),奠定了睹物思人的經(jīng)典表達(dá)方式?。組詩(shī)以五言古詩(shī)形式,交織著四季更迭的意象與生死離別的哲思,如“春風(fēng)緣隟來,晨霤承檐滴”以自然景物烘托哀情,而“莊缶猶可擊”則化用《莊子》典故,展現(xiàn)試圖排遣悲痛卻難掩深情的矛盾心理?。其情感真摯、語言質(zhì)樸,被后世奉為悼亡詩(shī)典范,影響從元稹《遣悲懷》到蘇軾《江城子》的歷代創(chuàng)作?。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">組詩(shī)三首各具情感層次:其一以“望廬思其人”為核心,通過舊居陳設(shè)(“翰墨有余跡”“遺掛猶在壁”)觸發(fā)記憶,雙棲鳥、比目魚的意象突顯喪偶之痛?;其二聚焦季節(jié)轉(zhuǎn)換(“皎皎窗中月”“凜凜涼風(fēng)升”),以“誰與同歲寒”的詰問強(qiáng)化孤獨(dú)感,并借“東門吳”“蒙莊子”典故表達(dá)生死觀掙扎?;其三轉(zhuǎn)向墳前祭奠(“徘徊墟墓間”),落葉枯荄的蕭瑟景象與“孤魂獨(dú)煢煢”的懸想,將哀思推向極致?。三詩(shī)構(gòu)成“居所—自然—墓園”的空間遞進(jìn),情感由隱忍至爆發(fā),最終以“路極悲有余”的遠(yuǎn)望收束,形成完整的悼亡敘事閉環(huán)?。其藝術(shù)特色在于細(xì)節(jié)鋪陳(如“晨霤承檐滴”)與淡語寫情(“庶幾有時(shí)衰”)的結(jié)合,陳祚明評(píng)其“淋漓傾注,宛轉(zhuǎn)側(cè)折”?,而“莊缶”典故的化用更顯哲思深度?。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">潘岳的《悼亡詩(shī)三首》不僅確立了悼亡詩(shī)的文學(xué)范式,更以“情真、語真、意真”的創(chuàng)作原則,成為后世追思亡妻的經(jīng)典參照?。其影響深遠(yuǎn)體現(xiàn)在:唐代元稹《遣悲懷》繼承“貧賤夫妻百事哀”的細(xì)節(jié)白描,蘇軾《江城子》則化用“十年生死兩茫?!钡奶搶?shí)交織手法?。組詩(shī)中“翰林鳥”“比目魚”的意象被納蘭性德《蝶戀花》等作品反復(fù)借用,而“莊缶”典故更衍生出“安仁抱痛”等成語?。潘岳將《詩(shī)經(jīng)·綠衣》的哀思傳統(tǒng)發(fā)展為系統(tǒng)化的詩(shī)歌門類,使悼亡詩(shī)從個(gè)人情感升華為具有普遍意義的文學(xué)母題?。蕭統(tǒng)將其收入《文選·哀傷類》,標(biāo)志著其文學(xué)史地位的正式確立?,至今仍被視為“最深的思念”的文本典范?。</span></p>