<p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">西江月,唐教坊曲名,后用為詞牌。其調(diào)名取自李白《蘇臺覽古》的詩句“只今惟有西江月,曾照吳王宮里人?!保?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">“西江月”調(diào)大致形成于唐五代時期,最初為民間流行歌曲,到了兩宋時,《西江月》詞調(diào)的格律、音韻、句式等得以發(fā)展與統(tǒng)一,依調(diào)填制的詞作蜂擁而出。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蘇軾、辛棄疾等諸多宋詞大家都有不少《西江月》詞流傳于世,其中不乏流傳千古之佳作。</span></p> 十首《西江月》十首都有名句 <p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(一)最恬靜自然的西江月:稻花香里說豐年,聽取蛙聲一片。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·夜行黃沙道中》/宋·辛棄疾</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">明月別枝驚鵲,清風(fēng)半夜鳴蟬。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">稻花香里說豐年,聽取蛙聲一片。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">七八個星天外,兩三點(diǎn)雨山前。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">舊時茅店社林邊,路轉(zhuǎn)溪橋忽見。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這是辛棄疾貶官閑居江西時創(chuàng)作的一首吟詠田園風(fēng)光的詞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">明月清風(fēng),鵲起蟬鳴,極其尋常的農(nóng)家風(fēng)景,在辛棄疾妙筆組合下,顯得格外清新雅致。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">伴隨著稻田里此起彼伏的蛙聲,飄來了陣陣稻花香,想必到了秋天,一定會有所收獲,想到此,詞人的心情也跟著愉悅起來。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">全詞從視覺、聽覺和嗅覺三方面抒寫夏夜的山村風(fēng)光,情景交融,優(yōu)美如畫,恬靜自然,生動逼真,是宋詞中以農(nóng)村生活為題材的佳作。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(二)最狂放的西江月:斷送一生惟有,破除萬事無過。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·斷送一生惟有》/宋·黃庭堅(jiān)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">老夫既戒酒不飲,遇宴集,獨(dú)醒其旁。坐客欲得小詞,援筆為賦。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">斷送一生惟有,破除萬事無過。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">遠(yuǎn)山橫黛蘸秋波,不飲旁人笑我。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">花病等閑瘦弱,春愁無處遮攔。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">杯行到手莫留殘,不道月斜人散。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這是一首戒酒詞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">黃庭堅(jiān)本來是想戒酒,可后來又感慨地說,花像病了一樣那么瘦弱,春天這么多憂愁無法排遣。干脆吧,酒杯都送到手里,還是別留著它了,喝吧。管什么月斜人散呢!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">全詞以作者戒酒后重又開戒飲酒之事為題材,表達(dá)了作者被貶謫后企圖借酒澆愁的意念和及時行樂的狂放曠達(dá)胸懷。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(三)最悠閑的西江月:滿載一船秋色,平鋪十里湖光。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·阻風(fēng)山峰下》/宋·張孝祥</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">滿載一船秋色,平鋪十里湖光。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">波神留我看斜陽,放起鱗鱗細(xì)浪。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">明日風(fēng)回更好,今宵露宿何妨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">水晶宮里奏霓裳,準(zhǔn)擬岳陽樓上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">乾道三年,張孝祥離開長沙乘舟北上,途經(jīng)洞庭湖畔的黃陵山,遇風(fēng)受阻,創(chuàng)作了這首詞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上片寫行船遇風(fēng)受阻,泊舟山下的所見與感受,下片寫停船后作者期待風(fēng)向回轉(zhuǎn),天氣變好,及時登程的心情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">雖然被風(fēng)阻攔了行程,可張孝祥卻絲毫不沮喪,他欣賞起了沿途的風(fēng)景,還說明日風(fēng)停了景色會更好,今晚在湖上露宿又有何妨?可見張孝祥安閑自在的心境。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(四)最徹悟的西江月:止因貪此戀榮華,便有如今事也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·八十一年往事》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">北宋·蔡京</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">八十一年往事,四千里外無家。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">如今流落向天涯,夢到瑤池闕下。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">玉殿五回命相,彤庭幾度宣麻。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">止因貪此戀榮華,便有如今事也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這是一首絕命詞。蔡京是北宋的大奸臣,1126年他被貶潭州,并在這里去世。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">暮年被貶,真是凄慘,在人生的最后一刻,蔡京追憶昔日榮華,充滿感慨。最后兩句寫作者自己由于貪戀榮華富貴,沒能及時退步抽身,才落到現(xiàn)在這步田地。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這首小令雖然只有八句,思想內(nèi)容卻很豐富,既有作者對現(xiàn)實(shí)的艱難處境的展示,也有對往昔的懷戀乃至炫耀,還反省了自己落敗的原因。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(五)最苦悶的西江月:世事一場大夢,人生幾度秋涼?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·世事一場大夢》/宋·蘇軾</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">世事一場大夢,人生幾度秋涼?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">夜來風(fēng)葉已鳴廊。看取眉頭鬢上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">酒賤常愁客少,月明多被云妨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">中秋誰與共孤光。把盞凄然北望。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">此詞反映了作者謫居后的苦悶心情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上片寫感傷,寓情于景,詠人生之短促,嘆壯志之難酬;下片寫悲憤,借景抒情,感世道之險(xiǎn)惡,悲人生之寥落。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">全詞以景寓情,情景交融,通過對新涼風(fēng)葉、孤光明月等景物的描寫,將吟詠節(jié)序與感慨身世、抒發(fā)悲情緊密結(jié)合起來,由秋思及人生,觸景生情,感慨悲歌,情真意切,令人回味無窮。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(六)最豪情的西江月:大家齊唱《大風(fēng)歌》,不日四方來賀。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·堂上謀臣尊俎》/宋·劉過</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">堂上謀臣尊俎,邊頭將士干戈。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">天時地利與人和,“燕可伐歟?”曰:“可”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">今日樓臺鼎鼐,明年帶礪山河。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">大家齊唱《大風(fēng)歌》,不日四方來賀。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">公元1204年(宋寧宗嘉泰四年)韓侂胄定議伐金,劉過寫下此詞表達(dá)支持之情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上半闋寫有利于北伐的大好形勢,說堂上有善謀的賢臣,邊疆有能戰(zhàn)的將士;下半闋由全國形勢說到韓侂胄本人。全詞表達(dá)了詞人對國家的熱愛和勝利在握的豪情和壯志。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">該詞運(yùn)用很多口語化、散文化的句子,大有以文為詞的傾向,讀來朗朗上口,更增加了詞的魅力。全詞語言流暢、氣勢磅礴。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(七)最溫柔的西江月:寶髻松松挽就,鉛華淡淡妝成。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·寶髻松松挽就》/宋·司馬光</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">寶髻松松挽就,鉛華淡淡妝成。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">青煙翠霧罩輕盈,飛絮游絲無定。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">相見爭如不見,有情何似無情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">笙歌散后酒初醒,深院月斜人靜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這是一首艷情詞。上片寫宴會所遇舞妓的美姿,下片寫對她的戀情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">它不從正面描寫那個姑娘長得多么美,只是從發(fā)髻上、臉粉上,略加點(diǎn)染就勾勒出一個淡雅絕俗的美人形象;然后又體態(tài)上、舞姿上加以渲染:“飛絮游絲無定”,連用兩個比喻把她的輕歌曼舞的神態(tài)表現(xiàn)出來。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這首小令只幅之內(nèi)把驚艷、鐘情到追念的全過程都反映出來,而又能含蓄不盡,給人們留下想象的余地,寫法別致。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(八)最感慨的西江月:不須計(jì)較苦勞心,萬事原來有命。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·世事短如春夢》/宋·朱敦儒</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">世事短如春夢,人情薄似秋云。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">不須計(jì)較苦勞心,萬事原來有命。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">幸遇三杯酒好,況逢一朵花新。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">片時歡笑且相親,明日陰晴未定。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">這首小詞以散文語句入詞,表現(xiàn)了詞人暮年對世情的一種徹悟,流露出一種閑適曠遠(yuǎn)的風(fēng)致。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">起首二句是飽含辛酸的筆觸,形象地表達(dá)了作者對人生的認(rèn)識。接下來,筆鋒一轉(zhuǎn),把世事人情的種種變化與表現(xiàn)歸結(jié)為“命”的力量。結(jié)語兩句,則又是天道無常,陷入更深的嘆息。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">全詞對仗工整,比喻熨貼而自然,自然流轉(zhuǎn),若不經(jīng)意,如駿馬注坡,一氣直下,上下文的議論,亦使得對應(yīng)句尤其清新有趣。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(九)最感傷的西江月:休言萬事轉(zhuǎn)頭空,未轉(zhuǎn)頭時皆夢。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·平山堂》/宋·蘇軾</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">三過平山堂下,半生彈指聲中。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">十年不見老仙翁,壁上龍蛇飛動。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">欲吊文章太守,仍歌楊柳春風(fēng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">休言萬事轉(zhuǎn)頭空,未轉(zhuǎn)頭時皆夢。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">歐陽修是蘇軾的恩師,慶歷八年(1048年),歐陽修在揚(yáng)州任職時,修建了平山堂。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蘇軾第三次來到平山堂時,歐陽修早已仙逝,而堂上仍留有他遒勁的手跡,更讓人心生緬懷之念,因作此詞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">此詞上片寫作者瞻仰恩師歐陽修詞作手跡而生的感慨;下片寫聽唱?dú)W陽修詞而生感慨,道出對恩師的緬懷之情,有撫今追昔的萬千感慨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">(十)最纏綿的西江月:欲寄書如天遠(yuǎn),難銷夜似年長。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">《西江月·攜手看花深徑》/宋·賀鑄 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">攜手看花深徑,扶肩待月斜廊。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">臨分少佇已倀倀,此段不堪回想。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">欲寄書如天遠(yuǎn),難銷夜似年長。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">小窗風(fēng)雨碎人腸,更在孤舟枕上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">此詞寫與情人的別后相思。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上片追憶昔日歡會的情景。其中“攜手看花”、“扶肩待月”言其感情之深。后二句寫別時即“已倀倀”,而今回想自當(dāng)是更為悲傷凄婉。下片抒別后相思之情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">全詞用筆句句緊逼,用意層層深入,沉郁頓挫,情厚意婉,將主人公與戀人的別后相思之情抒寫得淋漓盡致。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:right;"><span style="font-size:15px;">編輯/肖颯瑪麗</span></p>